تاثیر دبی چشمه‌ها بر قابلیت شبیه‌سازی رواناب با مدل SWAT در یک حوزه آبخیز کوهستانی با توپوگرافی شدید: واسنجی و اعتبارسنجی با استفاده از الگوریتم پرندگان (PSO)

در طول چند دهه اخیر استفاده از مدل­های هیدرولوژیکی به منظور شبیه­سازی، درک بهتر فرایندها و صرفه جویی در هزینه­ها در حوضه‌های آبریز بسیار گسترش یافته است. برای شبیه­سازی رواناب در مقیاس حوزه­های آبخیز، مدل­های هیدرولوژیکی گوناگونی از جمله SWAT توسعه داده شده است. در این پژوهش از مدل SWAT برای شبیه­سازی رواناب ماهانه در حوزه آبخیز بازفت استفاده شد و تأثیر دبی چشمه­ها موجود در منطقه بر دقت شبیه­سازی آن در دو اجرا مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تأثیر دبی چشمه­ها بر جریان پایه، جریان بیشینه و شیب هیدروگراف­ها نسبت به داده­های مشاهداتی بسیار نزدیک­تر از حالتی است که دبی چشمه­ها وارد مدل SWAT نشده است؛  سپس مدل همراه با دبی چشمه­ها برای واسنجی و اعتبارسنجی با استفاده از الگوریتم پرندگان (PSO) انتخاب شد. در بخش آنالیز حساسیت، پارامترهای شماره منحنی (CN2)، زمان تاخیر برای آبخوان (GW_DELAY)، ضریب نفوذ آبخوان (RCHRG_DP)، فاکتور تاخیر دمای توده برف (TIMP) و متوسط کل بارش ماهانه در طول دوره پیش­بینی (PCPMM) بیشترین حساسیت را بر قابلیت شبیه­سازی مدل داشتند. مقادیر شاخص ارزیابی مدل شاملr-factor، p-factor و ضریب تبیین (R2) به ­دست آمده در مرحله واسنجی به ترتیب برابر 01/1، 76 درصد و 79/0 و در مرحله اعتبارسنجی برابر 76/0، 72 درصد و 57/0 بود. بنابراین با توجه به تأثیر چشمگیر دبی چشمه­ها و پارامترهای ورودی مدل بر شبیه­سازی روند تغییرات جریان در منطقه مورد مطالعه، به نظر می­رسد که در نظر گرفتن این عوامل در مدل­سازی با SWAT برای شبیه­سازی رواناب در حوزه­های آبخیز کوهستانی با توپوگرافی شدید، ضروری باشد.